Ben, giderek bu ülkenin kadınlar tarafından selamete çıkarılacağını düşünüyorum. Ya da, şöyle diyeyim: Birisi Deniz Ülke Arıboğan, diğeri de Aysel Tuğluk olmak üzere, en az iki kadın adayım var.
Mahir Kaynak ve Şükran Hanım'ın üç çocuğundan birisiniz. 1965 doğumlu olmanız ve matematik öğretmeni sandığınız babanıza ilkokul dördüncü sınıftayken bir öğretmeniniz tarafından istihbaratçı denmesi karşısında ağlamanız dışında bebeklerinizin kopan bacaklarından yani nasıl bir çocukluk geçirdiğinizden bahseder misiniz?
Oldukça neşeli ve hareketli bir çocuktum. Ağaç tepelerinde dolaşan, sokaktan eve girmeyen ve hiç durmadan koşuşturup duran birisiydim. Çok küçük yaşlardan itibaren okumaya ilgim yüksek olmasına rağmen, derslerle bir türlü başım hoş olmamıştır.
Yazı yazmayı öğrendiğim andan itibaren şiir yazmaya başladığımı düşünürsek, edebi geçmişim oldukça köklü sayılabilir! Evdeki masa hakkında bile şiir yazmışlığım vardır. "Masa masa, ne güzelsin masa" kabilinden! Bebeklere gelince fazlaca bir hikayem yok. Tüm çocukluğum boyunca sadece bir tane bebeğim oldu ve saçlarının yeniden uzayacağını düşünerek kestiğim için yıllarca Funda bebeğimi kel olarak sevmek zorunda kaldım!
Annem çalıştığı için bize anneannem baktığından, yaşlılara karşı duyarlılığım hep oldukça yüksek olmuştur. Oldukça haydut buna mukabil saygılı bir çocuk olduğum söylenir. Ders ile ilgili olmadığı müddetçe her şeyi okur ve her şeyin resmini çizerdim. Hayal dünyam o kadar genişti ki, gerçek dünya çoğu zaman çok sıkıcı gelirdi. Bazen Tommiks kadar hızlı silah çeken bir prenses, bazen kızıl derili şefinin yıldırımdan hızlı koşan kızı olup düşmanları yenerdim. Sonra bir anda bedenen büyüdüm, lakin içerideki çocuğun aynı olduğunu söyleyebilirim. Geçenlerde eski Tommiks ve Teksaslardan bir kaç cilt hediye gelince dünyalar benim oldu.
Galatasaray ve Milli Basket Takımının Kaptanı olan eşiniz Lütfü Arıboğan ve iki çocuğunuzun, babanızın deşifre edilmesiyle yaşadığınız kimlik gizliliğine göre ne kadar doğallık içinde yaşamaları gerektiğini düşündünüz? Ve seçimlerinizin yetiştirilişinizle ilişkisini nasıl kuruyorsunuz?
Her insanının hayatına renk veren belli özellikler vardır. Bu da doğal olarak çocukluğunun geçtiği aileden başlayan bir süreç. Bizde hayata ve çevreden gelebilecek tehlikelere karşı güvensizlik sorunu çok önde olduğu için üç kardeş de çok duyarlı ve dikkatliydik. Babamız, annemiz bizi çok fazla rahat bırakmazlardı. Çünkü bize bir şey olacağına dair çok yoğun endişeler taşırlardı.
Benim hayattaki hep temel arayışım, güvenlik oldu. Eşimde de o güveni bulduğumu düşünüyorum. Kocaman bir adamdı, ilk karşılaştığımda. İki metre boyunda, güçlü kuvvetli.... Babam da eşimi gördükten sonra çok memnun olmuştu, böyle bir seçim yaptığımdan ötürü. Hem çok ağırbaşlı, hem güçlü bir insandı hem de hakikaten çok güçlü bir görüntü veriyordu. Onun dışında çocuklarımızla evimizde çok huzurlu bir yaşam kurmaya gayret ettik. Bizim evimizde hiç ses yükselmez, hiç tartışma kavga olmaz. Bazen inanamıyor insanlar ama kavga olması için bir sebep de olmuyor.
İnsanların niye kavga ettiğini ben çok iyi anlayamıyorum zaten çoğu zaman. Anlaşamadığımız konular oluyor ama sonunda bir ortak çözüm yolu bulunuyor mutlaka. Seçimlerimde özellikle ailemin yapısında güvenlik ve huzur ortamını yaratmaya çalıştım. Benim için güvenlik sığınak dediğim ortamda çocuklarımın ve eşimin olması çok önemlidir. 'Safe haven'ı korumak gerektiğini düşündüm. Evin kapısından girdiğiniz zaman diğer her şey dışarıda kalır.
Şimdi o güvenlik duvarını ören eğitiminize değinelim.. TED Ankara Koleji'nden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nü bitirdiniz. 1998'de doçent, 2003 yılında profesör oldunuz. Kısa bir süre Bilgi üniversitesinde çalıştıktan sonra Türkiye'nin dokuzuncu kadın rektörü unvanını aldınız. Bu koşuların hangisinde milli atlet ruhunuz öne çıktı?
Atlet...
Ben hep takım oyuncusu oldum ama aynı zamanda atletizm sporuyla da uğraştım. Atletizm de insanın bireysel egolarının yukarıda olması gereken bir spor alanı. Kısa mesafe koşucusuydum ama aynı zamanda 4x100 bayrak koşucusuydum da. Ve en yüksek performanslarımı da 4 x 100 bayrak koşularında kazandım.
Benim için takım ruhu hem ailede hem iş yaşamında çok önemlidir. Bulunduğum her yerde hemen bir takım atmosferi oluştururum. Arkadaşlarımla oynarken de hemen kendi takımımı oluştururdum. Bilgi üniversitesinde ve şimdi de idareci konumum var.
Bahçeşehir Üniversitesi'ne geldiğim zamanda önce rektör yardımcısı sonra rektör olarak takımımı oluşturdum. Şimdi çok kuvvetli bir takımım olduğu için sırtımı güvenle arkaya yaslayabiliyorum. Sporculuk, bir hayata bakıştır, bir özgüvendir ve bir duruştur. Sporcuların hayattaki mücadele algıları, yenilgiye ve zafere bakışları farklıdır. Diğer insanlarda olmayan bir deneyimle yaklaşırlar konuya.
Hiçbir zaferi nihai bir zafer olarak algılamam, hiçbirinden çok fazla etkilenip kendimi kaybetmem. Hiçbir mağlubiyeti de nihai yenilgi olarak görmem. Hiçbir zaman dibe vuruşların orada kalmayacağını bilirim. Yenilgiler de aldım hayatımda ama daha iyi bir galibiyetle o yenilgiyi telafi ettim.
Felsefelerinizi sporcu kimliğiniz üzerine kurduğunuz anlaşılıyor.... 1993 çıkışlı "Globalleşme Senaryosu'nun Aktörleri" kitabınıza göre aktör rolü oynayan hemen her devletin kendi kendini besleme (en minimal düzeyde olsa) gibi bir zorunluluğunun bulunduğunu ve enerji kaynağı bağımlılığının Japonya gibi bir devlet için bile dezavantaja dönüştüğünü belirtiyorsunuz. Bu noktada bir ülkenin zenginliği talihsizliği nasıl oluyor?
Devletlerle ilgili bir takım matematik sonuçlara varmak çok kolay değildir.
Dünyanın en büyük askeri gücü dersiniz, ABD, gider Vietnam'da yenilir. Irak'ta bir zafer oluşturamaz.
Devletlerin rakamsal olarak değerleriyle, uluslar arası konjonktürden kaynaklanan sistemin ona yüklediği değer arasında farklılıklar söz konusu olabilir.
Bazen çok küçük bir devlete, uluslar arası sistemin öyle bir desteği olur, öyle bir konjonktür yakalar ki, dünyanın en önemli ülkesi haline gelebilir. Bazen de devasa bir güç yok olabilir.
Rusya dediğimiz ülkenin Putin'den bu yana geldiği noktaya bakın, on yıl içinde nerde, on yıl önce neredeydi? Aynı büyüklükte bir devlet, aynı enerji kaynakları, aynı imkanlar ama bugün bambaşka bir ülke konumuna geldi. Petrol fiyatlarının her yükselişi Rusya'nın açıklarını kapattı. Ve 11 Eylül sonrasında oluşan konjonktür, Rusya'yı yeniden dünya sahnesine döndürdü.
ABD ise, en zirve olduğu noktada, en ciddi sorunlarla boğuşmak zorunda kaldı.
Aktör rolü oynayabilmeniz için, enerji alanında görece bir bağımsızlığınızın olması gerekir. Hiçbir enerji kaynağınız yoksa ciddi bir aktör olamazsınız dünyada. Çünkü enerji fiyatlarındaki dalgalanma sizin büyük güç olup olmadığınızı belirleyen değer haline dönüşür.
Farz edin ki, dünyanın en güçlü ihracatçısısınız. Ama hiç enerjiniz yok. Dışarıdan bunu ithal etmek zorundasınız. Bir kriz ortamında bu enerji girişi kesildiği andan itibaren ne bir tek mal üretebilirsiniz ne bunu ihraç edebilirsiniz. Siyaset, iktisadi koşulları da bağlar.
Sadece enerji sahibi olmak da bir şey ifade etmez.
Suudi Arabistan'da çok büyük petrol yataklarına sahip ama çok büyük bir ülke diyemeyiz. O bir kombinasyondur, güçlü bir aktör olabilmeniz için.
Bütün bu somut eldeki verilerin en tepesinde de çok güçlü bir devlet aklının olması gerekir ki aktör rolü oynayabilsin.
Güçlü bir devlet rolünü oynarken ABD'nin başına gelenler... 1997'de yazdığınız, sizi üne kavuşturan çalışma yani 'Uluslararası Terörizmin Yeni Yüzü' adlı makalede, Dünya Ticaret Merkezi'ne yakın zamanda kitlesel bir saldırı yapılabileceğini yazmıştınız.
Makaleyi size 11 Eylül öncesinde yazdıran his ve güç neydi?
Ben aslında o makalede Dünya Ticaret Merkezine bir saldırı yapılmıştı, o saldırıyı kitlesel bir saldırı olsaydı nasıl bir sonuç doğurur'un üzerine yazmıştım.
Sonradan ciddi bir spekülasyon konusu haline geldi. Sanki her şeyi önceden bilmişim gibi bana komik sorular da yöneltildi.
Ama o makalede çok önemli bir değerlendirmem vardı, o daha ciddi bir konuydu, göz ardı edildi. Şunu söylemiştim: "Samuel Huntington'un 'Uygarlıklar Çatışması' makalesi bir proje. Ve bu projenin gerçekleşmesi bir islami terör saldırısı ile başlayacak. Dünya uygarlıklar fay hatlarıyla birbirinden farklılaşacak, İslam ve diğerleri arasındaki ayrım, bu saldırıdan sonra netleşecek. Uygarlıklar çatışması projesinin temeli bir terör saldırısıdır." Ve çarpan etkisi çok yüksek olduğundan İslam dünyasını ötekileştireceğinden bahsetmiştim.
Bu konu bence daha ciddi bir değerlendirmeydi.
1996'da ABD ve İskoçya'da uluslararası güvenlik, terörizm, örgütlü suç başlıklı bir dizi seminere katılmanız hasebiyle sormak istiyorum.
Bizim ulusal güvenliğe bu kadar ihtiyaç duymamızın sebebi nedir?
Ulusal güvenliğe her devletin ihtiyacı vardır ama her devletin içinde yer aldığı çerçeve, ruh hali ve bulunduğu coğrafi konum farklı.
Türkiye'nin içinde bulunduğu coğrafi konum, çok da güvenliği göz ardı ederek davranmasına el vermiyor.
Büyük devletlerin büyük problemleri olur, küçük devletseniz de küçük problemlerle uğraşırsınız. Eğer problemleriniz büyüklükten kaynaklanıyorsa, bunu tevazu ile kabullenmek gerekiyor. Ama problemleri gözümüzden büyütmekten yada bizim yanlış siyasetimiz nedeniyle olmadık şekilde büyütmekten kaynaklanıyorsa o zaman bunlarla da hesaplaşmak gerekir.
Biz kendi problemlerini büyüten ve sonra da o büyüklüğün altında ezilen bir ülkeye dönüştük.
Türkiye'nin daha ciddi şeylerle uğraşması lazım. Dünya üzerindeki konumu, enerji dengelerinde Türkiye'nin yeri, küresel ekonomide nasıl bir duruş sergilediği, dünyanın biz ve ötekiler ayrımında Türkiye'nin nerede duracağı ve bu senaryonun yazılmasında bir rol sahibi olup olmayacağı...
Yani, Türkiye'nin yeni şeyler düşünmesi lazım. Biz bize biçilen rolü oynamaktan fazla bir şey yapmıyoruz.
Bir yazınızda: "Kimse korkmasın. Korkulacak şey, sakin sakin dururken taciz edilip, yaralanan aslanın, tüm ormanı tarumar etmeye kalkması!" diyorsunuz.
Türkiye'nin laiklik endişesi ile yaralılar ordusuna dönüştüğünü düşünüyor musunuz?
Düşünüyorum. Laiklik endişesi tamamen olmayan, kendiliğinden üremiş bir şey değil.
Küçük hareketler büyük ivmeler yaratabiliyor bazen. İnsanlar laiklik konusunun sistem tarafından çok içselleştirilmemiş olduğunu düşündükleri için bu kadar hassaslar.
Türkiye'de laik devlet yapısına sahip olmakla çok övünüyoruz ama gerçekten laik olup olmadığımız hakkında tam anlamıyla bir kanaat sahibi değiliz.
Din, hayatımızın her aşamasında var.
Devletin laik karakterde kalması bizim için çok kıymetli.
Türkiye'nin hem Müslüman hem laik olması, sahip olduğu en büyük güç. Petrolü yok ama bu çok önemli bir kimlik gücüdür. Bazen sosyal ve siyasi gücünüz öbürlerinden çok daha önemli hale gelebilir.
Ben, laiklik endişesi çok fazla taşımıyorum açıkçası. Laiklik ve özgürlüğün birbirinin karşıtı iki değer haline getirmemek lazım. Hangi özgürlüklerin laikliği zedeleyeceğini, hangi laikliğin aslında çok fazla bu konuyla alakalı olmadığını görmeye çalışmalıyız.
Laiklik çok ciddi bir konu ama biz çok gayri ciddi şeyler üzerinden laikliği tartışıyoruz. İki tane münferit olay yüzünden bütün sistemi sorgulamaya başlıyoruz.
Ama bir yandan da göz ardı ettiğimiz çok şiddetli bir yayılma da var. Dünya trendlerinden kaynaklanan büyük bir rüzgar da geliyor. Ki bunun önünün nasıl alınacağı da bilinmiyor.
Türkiye'de bugün kendini Müslüman olarak tarif eden kitlenin o tarz bir İslam anlayışından çok rahatsız olacağını söyleyebilirim. Dünyada İslam giderek politikleşiyor ve giderek çok sert, çok radikal bir İslam dalgası olarak geliyor.
İsmail Köklükaya, İlber Ortaylı ve Hilmi Yavuz'un yanısıra size de Cumhuriyetimize dair sorular yönelterek, bunları bir kitapta toplamıştı. "Akademiyanın bağımsız, özgün portresi..." diye tanımlandığınız kitapta "Ben cumhuriyet ile imparatorluk vizyonunun birbiri ile çatışmadığı, çatışması için hiçbir sebep olmadığı kanaatindeyim." sözleriniz yer alıyor.
Peki, şu an Cumhuriyeti çatışma, tartışma konusu yapmaya iten şey ne?
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu yıllarda, Cumhuriyetin ve Türkiye'nin ayakta kalabilmesi çok büyük bir kazanımdı Türkiye için. Çünkü o dönem, yok oluşlar, yeniden kuruluşlar dönemidir. Türkiye çok zor koşullar altında kurulmuş bir devlettir. Türk insanı çok büyük, çok görkemli bir şeyi de yitirmiştir.
Bu kaybın yasını tutamamıştır Türkiye. Bu kaybın yasını tutamadığımız için, gerçek anlamda, psikolojik olarak, hastalıklı olmadan Cumhuriyeti sahiplenme duygusunu edinememişiz maalesef. Geçmişimizi yok sayıp, her şeyi sıfırlayıp, yeni bir şey kurmuşuz gibi olmuş.
Halbuki bizim anneannelerimiz, dedelerimiz Osmanlı vatandaşıydı. Cumhuriyetimizin kurucuları, Osmanlının paşalarıydı. Biz Osmanlı halkının ürünleriyiz. Tarih kesintilerle, yeniden başlangıçlarla devam eden bir şey değildir ki. Tarih bir süreklilik arz eder. Yeni olana saygımızdan, sahiplenme duygumuzdan geçmişe kötü değerler atfetmek zorunda kaldık.
1400'lü yılları iyiydi, kalanı külliyen kötüydü demek zorunda kaldık. Öyle bir şey yok. Osmanlı imparatorluğu, tarihin gelmiş geçmiş en zor yıkılan imparatorluğudur. Yükseliş dönemi vardır ama yıkılış dönemi o kadar uzundur ki.
Ve Osmanlı imparatorluğunun sistemi bu kadar güçlü olmasaydı, Türkiye Cumhuriyeti bu kadar kolay inşa edilemezdi. Hiçbir şeysiz bir devlet. Ne petrolü var ne dış desteği var. O açıdan bence Türkiye son 15-20 yıldır yavaş yavaş kendi tarihi ile de barışmaya başladı. Kendi Cumhuriyetimizi içselleştirdikte, tarihten korkmamaya başlıyoruz.
Zaten korkacak bir şeyimiz yok, yüzleşebiliriz iyilerimizle, kötülerimizle. Bizi güçlü kılacak şeyi geçmişteki köklerimizle yeniden birleşebilmektir.
Ben yeni bir Osmanlı imparatorluğundan söz etmiyorum. Osmanlı olmuştur, bitmiştir, tarihimizin bir kenarında kalmıştır. Türkiye'nin imperyal vizyonu, Türkiye Cumhuriyeti'nin değerleri üzerinde yükselecektir.
Türkiye Cumhuriyeti devleti 20'nci yüzyılda kuruldu, 21'nci yüzyıldaki vizyonunu ortaya koymak ve buna uygun bir emperyal vizyonla açılım yapmak zorundayız. Eskiyi getirip buraya koyacaksak, bu yüzyılda arada ne yaptığımızı sorarlar insana...
ABD şu anda emperyal bir politika uyguluyor. Kendi sınırlarının dışında etki alanları yaratmaya çalışıyor, başka devletlerin vatandaşlarını sahipleniyor, evrensel söylemler üretiyor (insan hakları, demokrasi)..
Rusya, imparatorluk vizyonunu başka bir söylemle arka bahçesinde yaymaya çalışıyor. Amerika'ya karşı direnişin kalesi olarak kendisini örgütlüyor, enerjinin kontrolünü eline geçiriyor, yeni bir dünya görüşü sergiliyor.
Çin, kendi emperyal politikasını hayata geçiriyor...
Avrupa Birliği kendi başına başaramadığı ama bir çok devletin bir araya gelerek başarmaya çalıştığı bir emperyal projedir.
Türkiye Cumhuriyeti devletinin de emperyal bir politikası olabilir. Dışa dönük, dış dünyadaki insanları da kapsayan evrensel söylemler üreterek ve en azından bölgesinde etkinliğini artıracak bir devlet olabilir. Türkiye'nin bugüne kadar söylediği şeyler, dışarıdaki herkesi ötekileştirmek, düşman tasarımına dahil etmek ve kendi iç yapısını, dokusunu sağlamlaştırmaya çalışmak şeklindeydi. Ama bu iç dokuyu da sağlaştıramıyoruz, çözüyoruz, kendi içinde çatışmalar yarattığını görüyoruz.
Dünyada artık hiçbir şey tek renk değil. Vatandaş kimliğinizde şu tondaki kırmızlar bana ait dediğiniz zaman, bordoyu, turuncu ışıklı kırmızıyı, pempe katılmış kırmızıyı dışarıda bırakıyorsunuz.
Bu emperyal politika olamaz. Bu çok katı bir tariftir. Hatta kendi ülkenizdeki vatandaşların da bir kısmını dışarıda bırakırsınız o zaman. Eğer Türkiye sınırlarının ötesinde büyük bir devlet olacaksa bu katı tanımların dışında biraz daha gevşek, kapsayıcı tanımlara doğru gitmelidir ve başka halkları da kapsayacak ortak fikirler, değerler üretmek durumunda.
İmparatorluk projesinin aslı, bir üst fikirdir.
Mesela sosyalizm bir üst fikirdir. İşlemiştir işlememiştir o ayrı mesele ama çok fazla devleti etki altına almıştır.
Yine bir köşe yazınız da: "Bir ülkenin kurumları arasında uyum ve işbirliği kalmadığı, hatta kurumların birbirlerine düşman olmaya başladığı bir düzende güçlü bir devlet yapısının kurulabilmesi, sürdürülebilmesi mümkün müdür?" diye soruyorsunuz. Sizce bu durumdaki bir ülke dış destekle bile ayakta duramaz mı?
Duramaz. Benim devlete bakışımın aldığım eğitimle ilgisi vardır. Çünkü mülkiyeliler biraz devleti merkeze oturturlar. Çok fazla özel sektöre, sivil topluma yönelik değil de devlet merkezli düşünürler. Ben gerçek bir demokrasinin ve liberal kültürün güçlü bir devlet yapısı ve geleneği ile mümkün olabileceğini düşünüyorum.
Devletin normlarının özgürlükler üzerine bina edilmesinin devletin gücünü eksilten değil, yücelten bir şey olacağını düşünüyorum. ABD demokrasiyi en yüksek noktaya koyduğu anda devlet yapısının en güçlü olduğu dönemdir.
Bizde devlet güçlü olsun dediğiniz zaman faşizan, despot bir devlet algısı gelişiyor. Güçlü devlet, sertliğe başvurmaz, faşistliğe, totaliter ya da dikdatöryal yapılara başvurmaz. Güçlü devletin geleneği güçlüdür, fren denge mekanizması güçlüdür, istediği kadar demokratik alanlar sağlayabilir vatandaşlarına, şefkatle yaklaşır.
Devlet bir kanun devleti değil, bir hukuk devleti haline gelmiş olabilir. Zamanın ruhuyla uyumlu bir aygıt ve örgüt olması gerekir. Türkiye'deki temel çelişkinin devlet dediğimiz ayakların birbirine düşmüş olması. Yasama, yürütme, yargı, asker, polis, bürokrasi....
Devlette herkes birbiriyle mücadele ederken devletiniz dışarıyla nasıl mücadele edecek?
Türkiye'de öyle bir konjonktür yaratıldı ki bilerek yada bilmeden devletin organizmaları, birbiriyle kavga etmeye başladı. İnsanın koluyla, bacağının, gözüyle kulağının birbiriyle kavga etmesi gibi bir şey.
Halbuki bunlar uyumlu çalışacak ki insan gibi bir şey çıksın ortaya.
Bu olmadı.
Türkiye'de bu ölümcül bir düelloya dönüştü.
Ya birisi sağ kalacak, ya diğeri.
İkisi birden ateşliyor ve ikisi birden ölüyor.
Devletsiz bir ortama doğru gidiş var.
Güçlü devletiniz yoksa halkınızı da bir arada tutamazsınız.
"Siyaset, galibiyetlerden beslenen bir canavar ve hiç kimse zor günde dayanışma ve birliktelik ruhunu kutsamıyor. Lider, canını kurtarma telaşında, hezimetin sorumlularını arıyor." bu sözler şimdiki kaostan çok öce yazılmış tarafınızdan. Tayyip Erdoğan bu tanıma uyuyor mu?
AKP'nin önümüzdeki dönemde nasıl gelişeceğini görmemiz lazım. Dayanışma ruhu, zora düştüğü zaman partinin içinde devam edecek mi? Yoksa sadece galibiyetlerden mi besleniyor bu siyaset denilen şey?
Benim gördüğüm, Türkiye'deki siyaset algısının üst düzey vizyonlarla beslenmediği.
Türkiye'de siyasetçilerin daha yerel beklentilerle, daha yerel ideallerle hareket ettiğini görüyorum. Kendi köyüne, şehrine, kasabasına hizmet etmenin siyaset olduğuna dair bir algı var.
Yerel siyaset böyle ama üst siyaset, yerellikleri kaldırmaz.
Üst siyasetle uğraşan bir milletvekili, kendi şehrine yatırım yapılmasını değil, hangi şehrin daha doğru bir yatırım merkezi olduğunu tespit edilmesini kovalar. Nerde fabrika kurulmalıdır? Nerelerde okul yapılmadır? Bunların planlaması yapılır.
Evet mesela belediyecilikte çok başarılı olmuş birinin diğer belediyelere olan katkısı hep benim merak konum olmuştur. Acaba kendi şehrinin standartlarına diğer şehirlerin de ulaşmasını ister mi diye! AKP için tek bir cihet biçiliyor, din...
Bir makalenizde Hıristiyanlığın büyük isimlerinden Aziz Augustine'nin; "Savaş, eğer meşru bir nedenle, yani Hıristiyanlığı korumak ve şeytanı cezalandırmak amacıyla yapılıyorsa, haklı savaştır." sözünün altını çiziyorsunuz ve radikal İslamcı terör adına şeytanın Afganistan, Irak ve İran olarak sunulduğuna dikkat çekiyorsunuz.
Peki bunun tersinden bakıldığında Müslümanlar kimleri şeytan ilan etmeli?
İlan etmeli diyemeyiz. Benim bahsettiğim bellum justum yani haklı savaş doktrinin deki ifadesidir. Aziz Augustine tarafından tarif edilmiştir. Çünkü Hıristiyanlıkta savaş günahtır ve bunun Roma imparatorluğunun yıkılışına sebep olduğu söylenir. Yani Hıristiyanlaşan Roma yıkılmış kimilerine göre. O nedenle savaşın, günah olmadığını ön gören bir Hıristiyanlık doktrinine ihtiyaç vardır. İşte doktrin de; "Şeytan'a karşı savaşırsanız günah değildir, tam tersine bir misyondur" haline getirilmiştir. İslam da da 'Cihat Felsefesi' ile karşılaştırılır bu kavram.
Nietzsche'nin bir sözü var: "İnsanlar zannederler ki, bir savaşı meşrulaştıran şey, iyi bir davadır. Halbuki yanlış söylüyorlar. Bir davayı meşrulaştıran şey, iyi bir savaştır." İyi savaştığınız zaman her türlü davayı meşru kılabiliyorsunuz.
Galip olan taraf, kendi davasını meşru kılıyor. Hitler kazansaydı ikinci dünya savaşını, şu an da faşizmin nimetlerinden söz ediyorduk büyük bir ihtimalle!
İslam dünyasının temel problemi ciddi bir galibiyet alamaması uzun yıllar içinde. Ve tabi dünya düzenine bu nedenle etki edemiyor olmaları. 20'nci yüzyıl Müslümanların dahil olduğu bir yüzyıl değildir aslında. Kenarda köşede dururuz ama hiçbir şekilde kendi kaderimize de hükmedememişizdir.
Türkiye bütün Müslüman toplumların içinde seküler karakteri nedeniyle ve batılı duruşuyla farklılaşmıştır. Görece bağımsız olmasına rağmen 20'nci yüzyıla damgasını vurmuş bir ülke değildir, Türkiye.
Dünya politikasında dini referansların ağırlık kazandığı bir dönemi ele aldığınızda Türkiye'nin dış politika kimliğinin İslam rengiyle şekillendiği mi ortaya çıkıyor?
İşte şekillenmemesi gerekir. Dünya üzerindeki bu senaryo, batılılar tarafından ortaya konan bir senaryo.
Türkiye'ye ısrarla bir İslam rengi verilmeye çalışılıyor.
Ben vaktiyle 'Baklavaya hürmeten' diye bir yazı yazmıştım. Baklava çok lezzetli bir şey olabilir ama şeker hastasıysanız baklava yemeniz size zararlıdır. Şu an şeker hastasına sunulmuş bir baklava gibi, İslam ve Müslümanlık.
Evet Müslümansınız ama biraz uzak durmanız gerekiyor, aksi halde sizi hemen o rengin içine alıyorlar ve bertaraf edilecek düşman tasahhuru içine yerleştiriyorlar.
Sizi önce bir kimliğe büründürüp, elbise giydirip sonra ber taraf etme noktasına getiriyorlar. Bu açıdan Türkiye'nin Müslümanlık algısı batılıların giydirdiği elbiseden farklılaşmak zorunda en azından.
Üstelik Müslümanlığın konteksini yani içeriğini kendileri belirleyecekler. Bir başkasının beni tanımlamasına izin vermem. Ben kendi tarifimi kendim yapmak isterim.
Türkiye'nin sürekli İslam devleti referansıyla yurt dışında, uluslar arası ortamda algılanmasını çok sağlıklı bulmuyorum.
'Suçlunun beraat ettiği yerde, yargıçlar hüküm giyer' sözüne binaen Yargıcın, kralı da, köleyi de, politikacıyı da yargılayabilme yetkisine göre "Yargıcın namusu, devletin namusu, Yargıcın kanaati, devletin kanaati, Yargıcın zafiyeti, devletin zafiyetidir." diyorsunuz. Peki devlet namus borcunu nereye ödemeli?
Elbette yargı devletin önemli parçalarından bir tanesi. Devletin yargı mekanizmasının toplumun bütün kesimlerini tatmin edecek objektiflikte olması, adalet duygusuyla özdeşleşmiş olması o devleti güçlü kılan bir faktör.
Yargı tartışılmaya, yargı üzerinde spekülasyon yapılmaya başlandığı zaman devlet algısı zayıflıyor.
Benim en temel endişem budur.
Ne yargının, ne yürütmenin, ne yasamanın bu denli adaletsiz bir şekilde eleştirildiği başka bir döneme rast gelmedim.
Yargı çok önemli bir şeydir. Yüce Yargı diye tanımlanmasının bir sebebi vardır.
Çünkü, nihai noktada daha çok oy alanın, diktayı elinde tutanın, gücü eline geçirenin sistemi kontrol etmesi ancak belli geleneklerle, normlarla mümkün olabilir.
Ama bu şu anlama da gelmemeli! Yasamanın yada yürütmenin elinden alınmış olan egemenlik yargının diktatöryası haline de gelmemelidir. Bu fren denge mekanizmasındaki terazi çok önemli bir şey.
Türkiye'de ifrat, tefrit haline geliyor her şey. Bu bir savaş olarak algılanıyor. Bu sistemi koruma mekanizması değil. Bu diğerini yenme mekanizması.
Konu sistemi korumak olsaydı, devlet aygıt ve örgütün iyi çalışmasını sağlamak olsaydı, o zaman yaklaşımlar farklı olurdu.
Hepsi birbiriyle dövüştüğü için hepsi hata yapıyor, hepsi yanlış bu noktada.
Fren denge mekanizmasının en iyi kurulması gereken yer ekonomi sanıyorum... İktidarla sermaye arasındaki ilişkiyi çok renkli ve bol seyircili bir boğa güreşine benzettiğinizi söylüyorsunuz.
Dünya ekonominin gidişatı içinde Türkiye'nin matadorluğuna olan inancınız nedir?
Devlet boğa, matador ise sanayicinin konumundaydı orada.
Aslına baktığınız zaman matador, küçücük bir şahsiyettir. Orada dev gibi olan boğadır. Ve boğanın hep matadoru yeneceği beklenir.
Ama öyle olmaz. Hep matador, boğayı yener. Hatta matadoru yendiği zaman da boğayı yine keserler ve akşam yemeğinde servise sokarlar.
Devlet dediğim şey, siyasi iktidardır. Siyasi iktidarlar gün geldiği zaman mutlaka sofraya, servise sürülürler.
Bir de görüldüğü kadar güçlü değildir.
Yine aynı noktada burjuvazi, kapitalist iş adamları iktidarı gerekli gördüğü yere koyarlar. Bu mücadeleden özel sektör galip çıkmıştır. Tarihte bu böyledir.
Türkiye ekonomisinin dünya üzerinde, arenada ne matador, ne de boğa güreşçisi olarak var olabileceği inancında değilim şu günkü konjonktürde.
Şu anda kenardaki seyircilerden biriyiz belki. Bizi de etkilediği için bu maceranın sonu, bir şekilde oyuna dahil olmak lazım.
Banderillerolar vardır orada. Onlardan biri olmaya çalışmak lazım.
Seyirciyiz dediniz biraz kendinizi nasıl izlediğinize değinelim...
Bilim insanını başarıya götüren unsuru kuşku olarak gördüğünüzü; "Bir şeyi mantığıma uymuyorsa kabul etmem. Araştırır ve kendi bilgimi edinmeye çalışırım." şeklinde açıklıyorsunuz.
İlişkiler ve stratejiler içinde başladığınız noktada kaldığınız bir konu var mı?
Çok oldu. Çünkü hayatta her şey sorgulanmaya değer. Belki sorgulamayı kesiyorum belli noktadan sonra. Galiba bu böyle diye bıraktığım şeyler var.
Temelde bilgi benim için çok kutsal bir şey değildir.
Bilginin belli amaçlara yönelik olarak şekillendiğini düşündüğüm için, bilgiyi aynı zamanda bir silah olarak da kabul ederim.
Yani bana doğrultulmuş bir silahtır da bilgi. Beni ele geçirmeye, tutsak etmeye çalışıyor olabilir.
O nedenle bilgiye, enformasyona karşı biraz kuşkulu yaklaşırım ben.
En azından birkaç yerden akmasını isterim, onun içinden bir sentez oluşturmaya çalışırım.
Gazetede okuduğum, kitapta gördüğüm, televizyonda izlediğim her şey benim için kutsal değildir.
Kutsal olmayan bilgiler dedik de.... "Tarihin sonundan barışın sonuna" isimli 11 bölümlük kitabınızda terörü anlamanın ve anlamlandırmanın onu çözmenin ön koşulu olduğunu ileri sürmüştünüz. Peki bu konuda tarafsızlığınızı korumak için özel bir çaba harcıyor musunuz?
Mümkün olduğu kadar bir akademisyenin tarafsız kalması gerekir. Taraf olduğunuz zaman akademisyen olmazsınız, o zaman politik bir şahsiyet haline dönüşürsünüz. Yani bir tarafın görüşlerini geliştirmeye çalışan bir insana dönüşürsünüz.
İnsan taraflı bir varlıktır. İnsan objektif olamaz. Terörle ilgili yazı yazarken de mümkün olduğu kadar Türkiye'nin dışında bir şeyler düşünmeye çalışıyorum.
Teröre bakışım o kitapta tamamen uluslararası düzeyle ilgili olandır. Yani ben Türkiye'nin PKK ile olan mücadelesine tarafsız kalmak zorunda değilim. Böyle bir yükümlülüğüm yok.
Zaten birilerine terörist demek, taraf olduğunuzun işaretidir. Ya özgürlük savaşçısı dersiniz ya terörist. Mümkün olduğu kadar anlamaya çalışmak ve mücadelede yol bulmaya çalışmak temel arayışımdır.
İnsanlar bazen terörle mücadelede yumuşak, siyasi söylemlerin, aslında teröre destek veren şeyler olduğunu düşünürler. İlle askerin çok sert ve gaddar bir biçimde üstüne gitmesi gerektiğine inanırlar.
Ben onun doğru ve yeterli bir önlem olduğu inancında hiçbir zaman olmadım. Benim için teröristle ve terörizmle mücadele hep farklı şeyler oldu. Elinde silah olan insana karşı silahla mücadele edersiniz, ayrı bir konu ama bunun dışında olay kitleselleşmiş hale geldiyse ona başka bir şekilde bakmak doğru olur.
Benim için PKK denilen terör örgütü vardır ama aynı zaman da devletin işleyişinden memnuniyetsiz olan, bir takım taleplerde bulunan bir kitle vardır ve onlar benim vatandaşımdır. Ben onlara başka türlü bakarım ve terörü beslemesini engellemeye çalışırım. Bu insanları anlamadan, onlara karşı önlem almak çok sağlıksızdır.
Elinde silah gördüğünüz birini öldürmeye dönük hareket edilir. Bir kişi öldürdüğünüz zaman onun eşi, dostu, arkadaşı.. bunların hepsinin potansiyel terörist haline geleceği düşüncesi yoktur.
Bütün olarak baktığınız zaman eğer Türkiye PKK ile mücadelesini 250 kişiyle başlatmış ve bugün 250 bin kişiyle uğraşıyorsa, bugün çok da büyük bir başarı vardır diyemeyiz.
Bugünden sonra başka bir paradigmayla bakmak zorundayız.
Örgüte yeni katılanların engellenmesi lazım. İlker Başbuğ da aynı şeyi söyledi, Kara Kuvvetleri Komutanı.
Asker aslında terörü herkesten daha iyi anlıyor. Bizde hep bunların askerler tarafından üretilen şeyler olduğu düşünülüyor ama hayır, Türk Silahlı Kuvvetleri teröristle öldürerek mücadele edilmeyeceğini zaten biliyor ama kendisine düşen vazife kısmı bu.
Yani politik, sosyal, ekonomik önlemini Türk Silahlı Kuvvetleri alamaz. Böyle bir rolü de yok, mecburiyeti de yok.
Sözlerinizin arasında bir cümle geçti.. "Ben vatandaşımı anlamaya çalışırım" diye..
Anavatan Genel Başkanı Erkan Mumcu 'Cumhurbaşkanı adaylığı'na sizin yakışacağınızı söylemişti. Ve yapılan siyasal anketlerde halkın; Güler Sabancı ve Türkan Saylan'ın yanında sizi de siyaset perdesinde görmek istemesine karşın siz DP'den aday olup çekilmiştiniz.
Peki siz, bu perdedeki gölgenizin büyüklüğünün ne kadar farkındasınız?
Öyle olduğunu zannetmiyorum. Bir ülkede gölgelerin kapladığı alan büyümeye başladığında o ülkede güneş batıyor demektir. Yani gölgemin kapladığı alanın büyümesi yanlış bir şekilde yorumlanabilir.
Ben ülkemi çok seviyorum. Ülkeme şu veya bu şekilde hizmet etmek hem gurur meselesi hem de hayatıma bir anlam katıyor. Çok ciddiye almadım.
Siyaset bizim kitapta okuduğumuz gibi bir şey değil. 10 gün siyasetin içinde kaldım. Onda da içinde kaldım. Sadece başvurumu yaptım. Ne toplantıya katıldım ne başka bir şey...
Başka bir siyaset var ve ben öyle bir siyaset algısıyla baş edemem zaten.
Leyla Zana'nın, Öcalan'la ilgili "İnanıyorum ki 2010'da o da aramızda olacak" sözlerini; "Devletin, hukuk sistemi iflas etmiştir. Ordu kıpırdayamaz durumdadır. Yasama ve yürütmede kriz vardır. Devlet kendi içinde çatışmaya doğru giderse iki yıl sürmez Türkiye'nin bölünmesi veya Kürt devletinin ortaya çıkması muhtemeldir" şeklinde yorumlamıştınız.
Ülkeyi elde tutmanın birinci koşulu nedir sizce?
Bence devlet aygıt ve örgütünü güçlü kılmak ve aynı ortak değer etrafında bütünleştirmek önemlidir. Bu çok kıymetli bir şey.
Türkiye'nin Kürtlere yönelik uluslararası bir operasyon olduğunu görmesi lazım. Kürt konusu hem iç dinamiklerle şekilleniyor hem dışardan da çok yoğun desteklenen, maniple edilen bir konu.
Türkiye kendi içinde debelenmekten diğer her şeyi unuttu gitti.
DTP kapanıyor, AKP kapanıyor, yargı mekanizmasına yönelik inanılmaz iddialar, yargının bütün güvenilirliğinin ortadan kalktığına dair söylemler...
Herkesin birbiriyle dövüştüğü bir ortamda "kardeşim sen niye bağımsızlık ilan ettin, niye ayaklanıyorsun" diye soramazsınız ki!
Devleti ortadan kaldırmak için ne gerekiyorsa yapılıyor.
Bir de bir aksilik olduğunda halkın sığınabileceği güvenilir bir güç olması lazım. Türkiye'de bugüne kadar Türk Silahlı Kuvvetleri üzerine silahlı operasyon yapılmadı.
İlk defa bu kadar çok eleştirilerin ötesine geçen değerlendirmeler yapılıyor Türk Silahlı Kuvvetleri'ne.
Elbette her kurum eleştirilebilir. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Türkiye'nin iç siyasetiyle ilgili antidemokratik müdahalelerden uzak tutulması ve bu konu da da net duruş sergilenmesi gerektiğini düşünüyorum.
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Osmanlıdan bu yana gelen siyasete ilgisi var. Bunun kazanımları olduğu söylenemez ama bundan sonra çok ciddi problemler yaratabilir.
Şu anda bir askeri darbe altında olduğunuzu, böyle bir hükümetle yönetildiğinizi düşünün; ne Kürt konusunda müdahale yapabilir, ne 1 Mayıs gibi şeyler olurdu.
Sonuç olarak burada hükümeti eleştiriyorsunuz. Orada yapılan her eylem askeri rejimin korunmasına yönelik algılanır ve başka bir profile girerdi.
Türk silahlı kuvvetlerini dış operasyon yapamaz hale getirecek biçimde eleştirmek kabul edilir bir şey değil. Türkiye'nin en büyük gücüdür Türk Silahlı Kuvvetleri.
Bu ikisinin de dengesini tutturamıyoruz.
Bizdeki temek problem, denge tutturamama.
"Yeni bir soğuk savaş modelinde Rusya, Çin, Hindistan ve hatta İran bloklaşmasının, AB'yi ABD'nin doğal müttefiki haline getirmesi beklenir." diyorsunuz.
Peki, bu ittifakın bizim üzerimizdeki etkisi ne olur?
Bu bloklaşma çok netleşirse, batı için kaçınılmaz bir arayış olur bir arada durmak.
Ama benim gördüğüm kadarıyla Rusya'nın Avrupa üzerindeki etkisi giderek artıyor, enerji bağımlılığı nedeniyle. Amerika'nın hiper güç olduğundan bahsedilen bir dönemde belki Amerika hayatının en zayıf dönemlerini yaşıyor olabilir.
Batı ittifakı çok sorunlu bir zamanında.
Ve buna mukabil dünya üzerindeki bütün tepkisellik, batıya ve ABD'ye dönmüş durumda. Rusya öcü konumundan Amerika'ya karşı dengeleyici tek dayanak haline geldi.
Eski Müslüman topraklar Rusya'ya yaklaştı.
Bunların hepsi anti Rus'tu.
Amerika'nın yeşil kuşağıydı bir zamanlar.
Türkiye'nin yeri bana göre batı ittifakının içidir.
Peki Türkiye'nin yeri orasıyken, hava harekatından sonra PKK tarafından tehdit altında tutulan ABD bizim durumumuzu nasıl etkiler?
Son yapılan harekatlar ABD'nin desteği ile yapılıyor.
Sanıyorum PKK konusunda Amerikalılar da belli bir kanaate vardılar ama Türkiye'nin PKK'yı ortadan kaldırma kararı sadece terörizmi bitirme işiyle ilişkilendirilemez. Türkiye'nin problemi PKK hiç olmasa da söz konusu olabilir.
Bir terör örgütü olmadığını farz edelim. Türkiye'nin hiç problemi olmayacak mı?
Türkiye'nin Kürtlerle ilişkisinin belirlenmesi çok önemli benim için. Turgut Özal'ın çizdiği bir vizyon vardı. Türk-Kürt yakınlaşması ve birlikteliğine dayanan vizyon. Oraya doğru gidiyor sanıyorum.
Amerika'nın İran'a karşı sağlam bir blok oluşturması stratejisi açısından da önemli olabilir.
Kürtler, sadece Türkiye için değil, İran için de aynı ölçüde büyük bir sıkıntı.
Eşiniz bir terör eylemi sırasında ne yapacağınız konusunda size güvenmesini, yıllar önce bir alışveriş merkezinde iken ses bombasının patlamasının ardından herkes başka kapılara koştururken, sizin isteğiniz üzerine bombanın patladığı kapıdan çıkmanızı bir daha aynı yerde bomba olmayacağı şekilde açıklamanıza bağlamıştı.
Şimdi provokatörlerden, gıda teröründen kaçmak için hangi kapıya yönelmeliyiz?
Gıda, tahıl ürünleri yakıt ve enerji üretiminde kullanılmaya başlandı.
1 ton buğday, bir jeep'in dört deposu kadar yakıta dönüşebiliyor.
Oysa bir yıllık gıda bir aile için.
Aslında çok düşük enerji elde edilmesine rağmen yakıt üretiminde kullanılması, tahılın amacının başka yönlere sapmasına neden oluyor.
Enerji fiyatları yükseldikçe bu tür enerjiye yönelimde artıyor. Gıda malzemelerinin enerji olarak kullanılmasının yasaklanması lazım.
Türbana geçit veren Anayasa değişikliğinin Meclis'ten geçmesine, "Biz rektörler yasalarla bağlıyız. YÖK Kanunu'nun 17'nci maddesi değişmeli." demiştiniz.
Peki, yasak yıllar önce İstanbul Üniversitesi'nde uygulanmaya başlandığında yönetimin bazı kadın öğretim üyelerini ikna odalarına girmeye zorunlu bıraktığında siz de girdiğinizden bahsetmiştiniz.
Başı baskıyla örtmekle baskıyla açmak arasında fark görmeyen gençleri nasıl ikna ettiniz?
Gençleri beni ikna etmem diye bir şey söz konusu olmadı ama her gencin kendini ifade edebilmesi için özgür bir ortam sağladım. Çünkü farklı düşüncelerde olan gençlerimiz vardı. Aynı şekilde öğretim üyelerin de vardı.
Üniversitemizde bir tek kuralla bağlıydı. Benim bireysel tercihim değildi, hukukçulara danıştım, üç tane ayrı üniversiteden hukuki mütalaa aldım, üçü de aynı şeyi söylediler bana; 17'nci madde değişmeden hukukun uygulanamayacağını, üniversitede türban yasağının sürmesi gerektiğine dair kararı aldık. 17'nci maddeyi beklemeye başladık.
Ama onun dışında benim bireysel görüşüm farklılaşabilir. Rektör olarak bireysel görüşümü empoze etmedim, o zaman akademik özgürlüklerden söz etmek olmaz.
Öğrencilerim de paneller yaptılar, imzalar topladılar, iki farklı görüşe sahip olan bir sürü öğrencim karşılıklı fikirlerini paylaştılar. Onlara büyük amfilerimizi açtık, istedikleri gibi tartışabilmeleri için. Çok da medeni bir ortamda, çok güzel bir biçimde tartıştılar. Anayasa Mahkemesinden çıkacak karar ve 17'nci maddede yapılabilecek bir değişiklik, üniversitemizin pozisyonunu belirleyecek.
Yasaksa yasaktır.
Cevaz verdiğinde yani 17'nci maddede bir değişiklik olursa özgür bırakılırsa girecekler.
Can Ataklı, bir haber bülteninde: "AKP Güneydoğu'da bütün belediye başkanlıklarını kazanacak, şimdi bu partiyi kapatmakla ne yapmak istiyorsunuz?" diye sormanızı akademik kariyerinizin en müstesna yerinde duracağını yazmıştı.
Öngörüleriniz "aman kalpler kırılmasın" niyeti taşır mı?
Taşımaz. Taşıyacak olsa söylemememiz gerekir. Can Ataklı o yazıyı yazıyı yazdığında beni çok da iyi anlamadığını fark ettim. Onun başka bir düşüncesi var tahmin ediyorum bu konuyla ilgili ama ben bir misyoner değilim.
Benim misyonum ne AK Partiyi kapatmak ne AK Partiyi açık tutmak. Ben bir akademisyenim ve hakikat bildiğimi söylüyorum.
Benim söylemeye çalıştığım: Güneydoğu'da milyonlarca insan yaşıyor. Ve o bölgeden iki parti oy alıyor, AKP ile DTP. Her iki partide kapatma tehdidi altında. İkisini de kapattığınız zaman bu insanlar be yapacak? Bunlara yönelik bir önlem aldı mı devlet, almadı mı? Var mı bir alternatif partiniz, alternatif hareketiniz?
İki ay önce AKP ve DTP'nin kalesi olarak adlandırılan bir çok şehirde öne geçmek üzere olduğundan bahsediliyordu. Şu anda başka bir şeyden söz ediyoruz.
Bu, devlet aklı açısından çok da mantıklı bir şey değil. Buradaki insanlara legal biçimde kendilerini ifade özgürlüğü vermezseniz, illegal ortama kaçacaklardır. İllegalite meşruiyet kazanır.
Bizde benim istediğim olsun ama ne olursa olsun anlayışı var.
Şöyle insanlar var: Devlet çöksün dibe batsın ama yeter ki benim istediğim olsun. İktidarın kim olduğu, hangi partiden olduğu beni hiç ilgilendirmiyor. Ben halkımın mutlu, güler yüzlü yaşamasını istiyorum.
Ben bir partizan değilim ki. Genellikle benim söylediklerime çok az tepki gelir. Çünkü biliyor insanlar, ben bunu bir taraf olduğum için söylemiyorum.
Ben bir analiz yapmaya çalışıyorum.
Bilgi bana doğrultulan bir silah demiştiniz. Cephanelerini bir köşeye yığmış bekleyenler için neler söyleyeceksiniz son olarak?
O cephane benim ülkemin cephanesi olduğu müddetçe çok fazla itiraz etmem.
Ama insanın kendi ülkesinin cephaneliğini de havaya uçurmasını da çok anlamlı bulmuyorum.
Bilgi çok güçlü bir silah. Bugünün koşullarında da, dünyada da savaşı kazanmanın yolu bilgi sistemlerini kontrol etmekten geçiyor.
CNN kazandığınızı ilan etmeden savaşı kazanamıyorsunuz.
Onun için o bilgiyi öğreten her ortamda Türkiye'nin var olması gerekiyor.
Üniversitelere yatırımını arttırması gerekiyor.
Medyanın sorumluluk bilinciyle donanması gerekiyor.
Sanatsal ve kültürel atmosferlere devletin katkısı ve daha bilinçli davranması gerekiyor.
Aksi halde başkasının yönettiği bilgi çığının altında kalıyorsunuz....
İşin şakayla karışık tarafı bir yana, yukarıdaki grafiği Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün web 