Noktalama Kuralları
Okuduğum metinlerde, noktalama işaretlerinin kullanımı sözkonusu olduğunda, sık sık benzer yanlışların yapıldığına görüyorum.. İşin kötü tarafı, bu tür yanlışlar, özenli ve düzgün cümleler kurabilenlerde dahi rastlanabiliyor. Bu da, bana, bu konuda bir bilgi boşluğu olduğunu hissettiriyor. Ve, bu bilgi boşluğunu da --bir açıdan-- anlayışla karşılıyorum: Ben de eğitim hayatımın herhangi bir yerinde bu konuda formel bir kural seti ile karşılaşmış değilim --ya da hatırlamıyorum. Başka birçok konuda --genelde-- kurallar vs açıkça belirtilir, fakat bu konuda --nedense-- yoktur. Yazı yazanların bunu ozmoz yoluyla edinmeleri beklenir sanki. El yazısının ya da daktilonun hakim olduğu dönemlerde bu o kadar da önemli değildi belki; özellikle daktilo vb aletler sözkonusu olduğunda, sadece bilenler (sekreterler, musahhihler vs) yazıyı yazıyor ya da denetliyordu ve sorun olmuyordu. Fakat, şimdi, artık öyle değil; hepimiz kendi yazacaklarımızı kendimiz yazıyoruz ve yazdığımız metnin okubabilirliğinden de kendimiz sorumluyuz. Bu konuda kendi bildiklerimi biraraya toplayıp bir liste oluşturdum.
1) Yazının estetiği ya da biçemi gerektirse dahi, metnin herhangi bir yerinde yanyana bir adetten fazla boşluk bırakılamaz. Estetik ya da biçem için başka çözümlere (sekmeler, tablolar vs) başvurmak zorunludur. 2) Yazının estetiği ya da biçemi gerektirse dahi, paragraf başlangıcında boşluk bırakılamaz. Estetik ya da biçem için başka çözümlere (sekmeler, tablolar vs) başvurmak zorunludur. 3) 'Nokta', 'virgül', 'noktalıvirgül', 'ikinoktaüstüste', 'ünlem', 'soruişareti', 'ikinokta', 'üçnokta' vb noktalama işaretlerinden hemen sonra bir adet boşluk bırakılır. (Ayrıca, bkz. kural 4.) Çok istisnai (olağanüstü) durumlar haricinde, 'nokta', 'virgül', 'noktalıvirgül', 'ikinoktaüstüste', 'ünlem', 'soruişareti', 'ikinokta', 'üçnokta' vb arka-arkaya kullanılmaz. Sayıların binlik hanelerini ayırmak, ya da ondalık kısımların göstermek amacıyla nokta ya da virgül kullanıldığı hallerde boşluk bırakılmaz. (Örnek: '123,456.78') Aynı şekilde, vakit bilgisi yazarken, saat ve dakika arasında 'ikinoktaüstüste' kullanıldığında da bu kurala uyulmaz. (Örnek: '12:35') 4) Paragrafın sonundaki noktalama işaretinden sonra boşluk bırakılmaz. Bu, yukarıdaki 3 nolu kuralda, ve aşağıdaki diğer kurallarda, bir istisna anlamına gelir. 5) 'Açparantez'den önce, 'kapaparantez'den sonra bir adet boşluk bırakılır. (Ayrıca, bkz. kural 4.) Köşeli ve kıvrık parantezler de bu kurala uyarlar. 6) Cümledeki her 'açparantez'e karşılık bir adet (ve sadece bir adet) 'kapaparantez' mevcut olmak zorundadır. Yani, açılan her parantez muhakkak kapatılmak zorundadır. Ayrıca, her 'açparantez' (ancak ve sadece) kendi cinsinden bir 'kapaparantez' ile kapatılabilir --yani, mesela, bir köşeli 'açparantez' bir kıvrık 'kapaparantez' ile kapatılamaz. 7) 'Açparantez'den sonra, 'kapaparantez'den önce bosluk bırakılmaz. (Bkz. kural 13.) 8) 'Tek-tire'den önce veya sonra boşluk bırakılmaz --çünkü, bu işaret sadece kelimeyi ayırmak için kullanılır. 9) 'Çift-tire' ise parantezler gibi kullanılır, fakat kapatmak zorunlu değildir. (Ayrıca, bkz. kural 4.) 10) Tırnak işaretleri de parantezlerde olduğu şekilde kullanılır. 'Tek-tırnak' bir kavramı, 'çift-tırnak' ise bir konuşmayı temsil etmek için kullanılır. Konuşmayı, ya da kavramı temsil etmek için parantezler kullanılmaz --parantezler sadece açıklayıcı ek bilgi amacıyla kullanılır. 11) Parantezler hariç, aritmetik sembollerden veya işlemcilerden önce ve sonra birer boşluk bırakılır. (Ayrıca, bkz. kural 4.) Bu bir genel kuraldır, daha özelde ise, aritmetiğin kendi yazım kurallarına uyulur. Yani, ilgili sembolün ne olduğu önemlidir. Örnek vermek gerekirse, '+/-' yazmak sözkonusu olduğunda bunu '+ / -' yazmayız. Aralarda boşluk bırakılmaz. 12) Polarite belirteçlerinden ('+1', '-5' gibi) once boşluk bırakılır; sonra bırakılmaz. 13) 'Sırıtkan' ('smiley') kullanıldığı hallerde, ilgili 'sırıtkan' sembolünden hem önce hem de sonra boşluk bırakılır. (Ayrıca, bkz. kural 4.) 'Sırıtkan', parantez içinde ve en sondaysa, 'kapaparantez'den önce bir boşluk bırakılır. Bu da, yukarıdaki 7 nolu parantez kuralında bir istisna anlamına gelir. :) 14) Parantezler içine yazılan cümle, eğer yine parantez içinde sonlanmışsa, sonunda nokta vb uygun noktalama işaretleri kullanılır.Umarım faydalı olur. Eksik veya yanlış bulduklarınız varsa, düzeltebilmem için, lütfen yazıp uyarır mısınız.
