Bir deney: Bir kafes, bir hevenk muz ve yedi maymun..
Kendi hayatlarınızda da --inançlarınız dahil-- karşılığını bulacağınıza emin olmakla birlikte, Türkiye'nin başka alternatifleri deneyemeyişini bana çok iyi anlatan bir düşünsel deney aktarmak istiyorum:
Başlangıç olarak, büyük --en az bir evin salonu büyüklüğünde-- ve epeyi yüksek tavanlı bir kafes yapalım.
Kafesin dışında, kafeste olan biteni gözlemlemek için kameralarımız olsun.
Kafesin tavanında ve etrafında da, kafesin içine yüksek basınçlı su fışkırtan fıskîyeler olsun.
Fıskîyeleri de, buz gibi soğuk su basan bir tesisata bağlayalım.
Uzaktan kumanda ile bir düğmeye bastığımız anda, kafesin içini bir güzel ıslatsın.
Sonra, kafesin tavanından büyükçe bir hevenk muz asalım.
Muzların altına da bir merdiven koyalım.
Bu hazırlık bittiğinde, kafese, 7 (yedi) adet maymun koyalım.
Bu maymunlardan birisi merdivene tırmanıp muzlara ulaşmak için merdivene dokunduğu anda düğmeye basalım ve kafesin tepesinden maymunlara buz gibi soğuk sular fışkırtalım.
Maymunlar sırılsıklam olsunlar ve soğuktan tir tir de titresinler.
Bunu da, ne zaman bir maymun merdivene dokunacak olsa tekrarlayalım.
Kısa zaman içinde, merdivene hamle yapan her maymunu --gerekirse bir araba sopa da atarak-- diğer maymunlar durduracak, engelleyecektir.
Buraya kadarki kısmı pek enteresan değil; asıl enteresan olan bu noktadan sonraki kısımdır:
Önce, kafese soğuk su fışkırtan tesisatı tümden devreden çıkaralım.
Şimdi, kafesten bir maymun çıkarıp yerine başka (acemi) bir maymun koyalım.
Bu yeni maymun, muzları gördüğünde muzlara ulaşmak için merdivene yönelir...
Yönelir de, anlamadığı bir sebepten dolayı, diğer maymunlar onun kolundan bacağından tutar, olmazsa da, üzerine çullanıp onu döverek engellerler.
Biraz sonra bir daha hamle yapar; ama, bir posta daha dayak yediği ile kalır.
Artık, yeni mayumunun acemiliği sona ermiştir: Muzlara yeltenirse başına ne geleceğini bilhakkın öğrenmiştir...
Şimdi, kafesten eski bir maymun daha çıkarıp yerine bir acemi maymun koyalım.
Bu yeni maymun da muzları gördüğünde muzlara davranır... Ve daha davranır davranmaz, anlamadığı bir sebepten dolayı, diğer maymunlar onun üzerine çullanıp onu bir güzel döver ve engellerler.
Hatta, bu dayak atmak ve engellemek işinde, ondan hemen önceki maymun hepsinden daha bir cevval davranmıştır...
Ardından, üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci maymunları birer birer kafesten çıkarıp herbirinin yerine yeni bir maymun koyalım.
Her defasında acemi maymun muzlara hamle yapacak fakat bir araba dayak yiyip 'dersini alacak' ve vaz geçecektir.
Kafeste, soğuk duş tecrübesini yaşamış bir tek maymun kalmamış olmasına rağmen, artık hiçbir maymun muzlara davranmak ne kelime, merdivene doğru yürümeğe bile yeltenmeyecektir.
Ondan sonra, artık, kafese, isterseniz yedi, isterseniz yetmiş milyon maymun daha ekleyin..
Açlıktan ölmek pahasına dahi, tepede asılan muzları yemeğe yeltenen olmayacak, hatta aklından bile geçirmek bir tabu olacaktır...
