Üç şınanay şırfıntı
Önemli Not: Bu yazıdaki bilgilerin önemli bir kısmı --daha sonra gün ışığına çıkan bazı ek bilgiler sayesinde-- artık geçerli değil. Bunların neler olduğunu görmek için lutfen şu yazıya bakınız.
Şair (güfte yazarı) hakkında:
Gustaf Fröding.
İsveçli.
Fröding'in İsveç şiiri açısından en büyük önemi, İsveç şiirini geleneksel tarzdan kurtarmasıymış.
Bu yüzden de, şairin arzusu hilafına da olsa, Fröding'i milli şair ilan etmişler.
Fröding ise, hem düşkün (bohem) hayat tarzını, hem de alkol bağımlılığının yarattığı sorunları kamuya açık yaşayarak, kendi itibarını sabote etmekte beis görmemiş: "Aşk, gerçek ya da para karşılığında satın alınmış aşk", Fröding'in başlıca temalarındanmış...
Besteci hakkında:
Felix Körling.
İsveçli.
Babası da org çalar ve beste yaparmış. Körling de org çalar, beste yapar, piyes yazarmış.
Uzunca bir dönem de Orta Öğrenim sonraı bir okulda müzik öğretmenliği yapmıs.
Şiir (güfte) hakkında:
Gustaf Fröding'in espri/mizah anlayışını yansıttığı bir şiirmiş.
İsveç şiirinde 1894 sonrası ortaya çıkmış yeni akımı temsil edebilecek örneklerden birisiymiş.
Şiir, meydan yerınde biraz sereserpe davranan (frikik veren?) üç kızın, beklenmedik bir anda karşılarına çıkan (yaşça biraz daha büyük) üç üniversiteli erkek tarafından taklit (zemm) edilmesiyle utanıp yerin dibine girmek isteyişlerini tasvir edermiş..
Şiir'in İsveççe orjinali, İngizce ve Türkçe mealleri aşağıdadır:
Tre trallande jäntor
Üç şınanay şırfıntı
Där gingo tre jäntor [1] i solen
There went three wenches in the sun
Üç şırfıntı çıktı güneşli bir günde
på vägen vid Lindane Le,
on the road by Lindane Le [2]
Lindane Le'ye giden yola
de svängde, de svepte med kjolen,
they swung, they swept with the skirt
eteklerini süpüre savura
de trallade, alla de tre.
saying tralla la [3], all the three
üçü birden şınanay diyerek
Och gingo i takt som soldater
and went in pace as soldiers
Ve askerler gibi uygun adım
och sedan så valsade de,
and then they waltzed
ve sonra salınarak
och "Udden är så later"
and "Udden [4] is so lazy"
ve "Udden çok hımbıl"
de trallade, alla de tre.
saying tralla la, all the three
üçü birden tralla la diyerek
Men när som de kommo till kröken
But when they came to the turn
Fakat geldiklerinde
av vägen vid Lindane Le,
of the road by Lindande Le
Lindane Le yolundakiviraja
de ropade alla: "Hör göken!"
they called all: "Hear the cuckoo!"[5]
"Guguk kuşunu duyun!"diye haykırdıktan
sen skvätte och tystnade de.
then (they) splashed and silenced
sonra savrulup sus pus oldular
Och tego så tyst som de döda
And kept their mouths as silent as the dead
Ve ağızlarını sımsıkı kapattılar
och rodnade, alla de tre.
and blushed, all the three
ve yüzü kızardı, üçünün de
Men varföre blevo de röda
But why were they red
Fakat niçin kızarmışlardı
och varföre tystnade de?
and why did they silence?
ve niçin sus pus oldular?
Jo!
Yes!
He!
Det stod tre studenter vid grinden,
There were three students [6] by the gate
Avlu kapısında üç öğrenci vardı
och därför så tystnade de
and that's why they silenced
ve bu yuzden sus pus olmuşlardı
och blevo så röda om kinden,
and were so red on the cheek
ve yanakları kızarmıştı öylesine
de trallande jäntorna tre.
wenches saying tralla la, the three
şınanay diyen üç şırfıntının
Det stod tre studenter vid kröken
There were three students at the turn
Virajdaki üç öğrenci
och flinade, alla de tre,
and grinned, all the three
sırıtarak, üçü birden,
och härmde och skreko: "Hör göken!"
and mimicked and yelled: "Hear the cuckoo!"
zemmedip haykırdı: "Guguk kuşunu duyun!"
och alla så trallade de.
saying tralla la, all of them.
ve hepsi birden şınanay dedi.
Translation notes:
Tercüme/meal notları:
[1] 'Jäntor kelimesinin İngilizce karşılığı olarak 'wench' kelimesi veriliyor. Bu kelimeyi Türkçeye çevirirken dikkatli olmak lazım; çünkü, argodaki ya da ikincil anlamlardaki karşılığı 'kaltak', 'sürtük' veya 'orospu' da olabiliyor. İsveçli tanıdığıma bunu sorduğum zaman, o denli ağır bir karşılığın aşırı zorlama olacağını, daha hafif bir şey kullanmamın daha uygun olacağı cevabını aldım. O yüzden, 'cahil' ve 'hoppa' gibi kelimelerin anlamını bir arada içerebileceği düşüncesiyle, 'şırfıntı' kelimesini kullandım.
[2] 'Lindande Le' should be a place, but I have no further information of where. Probably in Värmland region.
'Lindande Le' galiba bir yer ismidir, fakat nerede olduğunu bilmiyorum. Galiba, Värmland bölgesindedir.
[3] The verb 'tralla' is really just imitating the syllables used in Swedish 'singing without meaning'. I replaced them with 'tralla la'.
İsveç dilinde 'tralla' fiili belli bir anlamı olmayan hece dizinidir. Onun yerine 'şınanay' kullandım.
[4] With the word 'Udden', Fröding is probably referring to some, at the time, wellknown folk song that I know nothing about. It could be - but this is only a guess - that it was a song to a play, where you had an odd number of participants. The game would be played with couples and one would be left alone. This is built on the idea that Udden should be the "udda" (=odd) person. But it's just a guess...
'Udden' kelimesi, tahminimce, şair (Fröding) tarafından, o zamanlar hayli yaygın bilinen (fakat, benim bilmediğim) bir halk şarkışına atıfta bulunuyor. Ayrıca --ve bu da bir tahmindir--, bu şarkı bir oyuna yazılmış olabilir. Tek sayıda oyuncunun yer aldığı, çiftler tarafından oynanan, fakat bir kişinin eşsiz kaldığı bir tür oyun.. Bu durumda, 'Udden' kelimesi 'udda' (yani, 'tek başına' ya da 'açıkta kalmış') yerine kullanılmış olabilir.. Ama, bu sadece benim tahminim.
[5] I don't think "Hear the cuckoo!" would have any other special or double meaning. The cucko has however a very nice 'tune' that is easy to incorporate in human music. It often in folkish beliefs had a special meaning if you heard the cuckoo from different directions: easter would mean comforting (built on rhyming really; such as: easter=öster, comfort=tröster), south would mean death (söder/döder) and so on, but I don't see much of that in this song.
"Guguk kuşunu duyun!" derken üstü kapalı ya da çift anlamlı bir şey demeğe çalıştığını sanmıyorum. 'Guguk kuşu' kelimesi (İsveççede) hayli melodiktir ve kullanıldığı metne ahenk katar. Ayrıca, eski devirlerde, guguk kuşunu farklı istikametlerden duymanın özel bir anlamı da vardı: doğudan duymak demek 'refah' (öster/tröster kelimelerinin kafiyeli oluşundan dolayı), güneyden duymak 'ölüm' (söder/döder) ve saire.. fakat, bu parçada bunların kullanıldığını söyleyemem.
[6] A 'student' means a person who is studying at university, in the early 20s I would say, the girls maybe somewhat younger...
Fröding being one of the grinning students, though very much longing to be with the merry wenches as we might easily guess :-)
Burada kastedildiği şekliyle, 'öğrenci' 20-25 yaşları arasında üniversite öğrencisidir diyebilirim; kızlarsa daha genç olsa gerektir.
Fröding, sırıtan öğrencilerden birisi olduğundan, tabii ki neşeli kızlarla düşüp kalkmak istemişti diye de tahmin edebiliriz :-)
Bütün bunları yazdıktan sonra: Bu şiirin benim açımdan hiç de özel bir anlamı yok.
Fakat, bestesinin var...
Çünkü, ben, beni bildim bileli, bu beste hakkında hep söylentiler duyageldim.
Fısıltı gazetesinde, bunun bir İsveç halk ezgisinden aparıldığı söylenir dururdu.
Fakat, kimse de çıkıp işin aslının ne olduğunu söylemedi --en azından ben duymadım. Bu yüzden de, merakım arttı durdu.
Sonunda, ezginin orjinalini arayıp buldum.
Ve, kendisi de müzisyen (tesadüfe bakın ki, o da bir kilise orgcusu) olan bir İsveçli tanıdığıma bu şiiri İngilizceye tercüme de ettirdim.
İlk düzeltilmesi gereken husus: Bu bir anonim (İsveç) halk ezgisi değilmiş; şairi ve bestecisi belli bir esermiş.
İkinci nokta da, bu şiirin erotik unsurlar içermediği; çok olsa, bir nebze 'çapkın' sayılabileceğiymiş..
Bu tanıdığıma, 'Gençlik Marşı'nı dinlettim; ve.."yüzde yüz kopya olduğunu söylemek zor ama, yüzde doksandokuzdan da fazla" dediydi :)
İlginç bir başka nokta da, artık İsveç'te 'Tre trallande jäntor'ü bilen neredeyse yok denecek kadar azalmış..
Doğru dürüst kaydedilmiş bir örneğini bulamadık.
Bulduğumuz yegane örnek de, yıllar önce, emeklilerin huzur evinde dinleyip dans eder gibi yaptıkları bir aranjman..
O yüzden, bu tanıdığımdan rica ettim.
'Tre trallande jäntor'ün notalarını da buldu ve sentetik piyano ile icraını kaydettik.
Neyse.
Bahsettiğim bütün örnekleri aşağıda dinleyebilir ve 'Gençlik Marşı' ya da daha resmi adıyla 'Gençlik ve Spor Bayramı Marşı'olarak da bilinen.. veya en iyi de 'Dağ başını duman almış' ismiyle bildiğimiz marşın bir 'aparma' olup olmadığına kendiniz karar verebilirsiniz...
Gençlik Marşı (Dağ Başını Duman Almış Marşı); icracı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Cok Sesli Korosu:
'Tre trallande jäntor' ('Üç şınanay şırfıntı'); aşağıda linki verilmiş olan PDF dosyasındaki notalardan sentetetik piyano ile icraat:
'Tre trallande jäntor'un aranje edilimiş bir versiyonu, icracı Sven Ingvars (bu, bulabildiğimiz yegane kayıtlı örnektir; fakat orjinalden hayli farklı icra edildiği ifade edilmektedir.):
İsveççe 'Tre trallande jäntor'un notalarını (PDF dosyası halinde
) buradan indirebilirsiniz.
Not: Bu yazının YouTube'da bir kırpık için malzeme olarak kullanıldığını yeni farkettim. Sözkonusu kırpığı seviyelilik açısından takdir edemediğimi ifade etmek isterim.
